وەکو زەلامێن خودێ رەفتارێ بکە
ئەرێ چەوا ئەو زەلامێن باوەریێ ب عیسای دئینن پتر وەکی عیسای لێ دهێن؟ ئەرێ زەلامێ خودێ یێ چەوایە؟
دەمێ هنارتی پاولۆسی بۆ زەلامەکێ گەنج نڤێسای، کو دیتنەك پیشان دای دەربارەی کا دێ د مەسیحی دا چ لێ هێت، ئەوی ئەو بەرپرسیار کر:
بلا كەس سڤكاتیێ ب گەنجاتیا تە نەكەت، لێ د ئاخفتنێ دا، د رەفتارێ دا، د حەزژێكرنێ دا، د باوەریێ دا، د دەهمەنپاكیێ دا بۆ باوەرداران ببە نموونە. (١ تیموتاوس ٤: ١٢)
د دەمەکی دا کو وەسفێن ئەڤێ ئایەتێ بۆ زەلام و ئافرەتێن گەنج هەردووکان وەکو ئێك دهێنە چەسپاندن، ئەز دبینم کو ئەو نموونەیەکا سادەیا رکابەر بۆ بوون ب زەلامێن خودێ دابین دکەت. بەری نوکە، من ئاماژە ب ئەڤان وەسف و گۆتن و ل گەل حەفت وانەیان دەربارەی زەلام چ دبێژن یا دای. نوکە من دڤێت تەماشەی رەفتارا زەلامێ خودێنیاس بکەم.
ئەرێ رامانا وێ چەندێ چیە کو زەلامەك نموونەیەکێ د رەفتارا خۆ دا بدانیت؟ ئەو دەستەواژەیەکە ب نیەتێ و هەمی تشتان ب خۆڤە دگریت د نڤیسارێن پیرۆز دا یێن بەرفرەهە، هەروەسا گەلەك جاران ب گۆتنێڤە یا هاتیە گرێدان (بۆ نموونە، رۆما ١٥: ١٨ و کولوسی ٣: ١٧)، ئەڤجا ئەم چ دبێژین و چ دکەین. دەمێ دبیتە دۆرا رەفتارا مە، دبیت ئەم پرسیار بکەین: ئەرێ ئەو رێکا ئەم پێ دژین دەربارەی عیسای چ دبێژیت؟ ئەرێ چ جۆرە دویماهیك دێ خەلك دەربارەی خودانێ مە وێنە کەن پشتی ب نێزیکی بۆ حەفتیەکێ، هەیڤەکێ، ساڵەکێ تەماشەی مە دکەن؟
شێوازێن نەبەرەبلاڤێن ژیانێ
ب هەر رامانەکێ، پرانیا نامەیێن پاولۆسی ئاماژێ ب رەفتارا مە ددەن (چ بشێوەکێ ئێکسەر یان ژی نەئێکسەر). د چوارچۆڤێ ئێکسەر یێ ١ تیموتاوس دا، ل گەل هندێ تایبەتمەندیێن کەسێن دانعەمر د بەشێ ٣یێ دا هندەك وەسفێن زەلامێ خودێنیاس ب ناڤ دکەن و دیار دکەن، کو رەفتارا وی ژی بخۆڤە دگریت. دەمێ ئەو تایبەتمەندیە ب کەسێن دانعەمرێن خودان ئارەزوو هاتینە دان، ئەو نە ب تایبەتی بۆ ئەڤان زەلامانە، ژبلی کو دبیت بۆ شیانێن فێرکرنێ بن. هەتا ل گەل فێرکرنێ ژی، هەرچەوا بیت، پێدڤیە هەر زەلامەك بخوازیت پەیڤا خودێ ب دلسۆزی و راستی و چاڤدێری رابگریت. ئەو وەسفێن د تایبەتمەندیان دا ئەون یێن کو پێدڤیە هەر مەسیحیەك خەباتێ بۆ بکەت داکو بدەستڤە بینیت، و چەند ژ وان ب تایبەتی بەحس ل سەر هندێ دکەن کا چەوا بژیت.
ئەو پەیڤا پاولۆس بۆ رەوشتی بکار دئینیت و گەلەك جاران د نامەیێن پەتروسی دا ژی دبیت (گەلەك پتر ژ نامەیێن پاولۆسی)، ئەڤجا دبیت ئەم تەماشەی پەتروسی ژی بکەی داکو پتر تێ بگەهین کا پاولۆسی تیموتاوس (و مە) کو ببیتە چ و چ بکەت بەرپرسیار کریە. د ناڤبەرا تایبەتمەندیێن کەسێن دانعەمر و شیرەتێن پەتروسی دا، ئەم دشێین هندەك زەلامان ب رێکێن تایبەت بدانینە ئالیەکی یێن کو باوەریێ ب خودێ دئینن کو ببنە زەلامێن باشترێن خودێ د رەفتارا مە دا. ئەڤ لیستەیا وەسفان نەیا گشتگرە، بەلێ وەسفێن تایبەتێن گیانی ددەتە زەلامێن گەنجێن خودان ئارەزوو ل دویڤ بچن.
زەلامێن پیرۆزیێ
د سەر هەمیێ را، ژیانا زەلامێن خودێنیاس ب پیرۆزیێ دهێتە دەستنیشان کرن. “خۆ ل گەل ئارەزوویێن بەرێ یێن دەمێ نەزانینا خۆ نەگونجینن،لێ كا چەوا خودێ، ئەوێ گازی هەوە كری، یێ پیرۆزە، هوین ژی د هەمی رەفتارێن خۆ دا د پیرۆز بن. چنكو یا هاتیە نڤیسین: «د پیرۆز بن، چنكو ئەز یێ پیرۆزم” (١ پەتروس ١: ١٤-١٦). هندەك زەلام ژی دبەردەوامن ل سەر خودانکرن و نازدارکرنا خواستەکێن گیانێ خۆ، مینا دلچوون و توڕەبوون و چاڤبرساتی و بێخیرەتی و خۆپەرێسیێ. هندەکێن دی ژی ب ئاقلمەندی و دلخۆشی دڤێت گونەها وان یا مای بمرینن (رۆما ٨: ١٣). ئەو خەباتێ دکەن داکو رەفتارا خۆ ب بەر ئێکڤە بینن، هەمی رەفتارێن خۆ، هەتا رەفتارا مەسیحی ژی (رۆما ٨: ٢٩).
“ئەڤجا، مادەم ئەڤ تشتە هەمی (کو ئەرد و ئەسمانن) دێ ب ڤی شێوەی حەلیێن،” پەتروس ل جهەکێ دی ژی دنڤێسیت: “ئێدی پێدڤیە هوین چ جۆرە مرۆڤ بن داکو هوین ب پیرۆزی و خودێترسی بژین؟” (٢ پەتروس ٣: ١٦). دبیت ئەم گرێیا “ب پیرۆزی بژین” پتر پەیڤ ب پەیڤ وەرگێرین وەکو “ب رەفتارا پیرۆز بژین” (هەمان پەیڤا مە هەتا نوکە دیتی). ئەڤجا ب رۆناهیا کا عیسا ب راستی کیە، و وێ راستیا کو ئەو یێ دهێتە ڤە، ئەرێ یا پێدڤیە ئەم چ جۆرە زەلام بین؟ زەلامێن پیرۆز. زەلامێن کو بەرهەنگاریا دلکێشیێ دکەن. زەلامێن کو گونەهێ ل خاچ ددەن. نە زەلامێن کو خۆ راستدار دبینن، بەلکو زەلامێن دەرووبچویك یێن کو شەیدانە وەکو عیسای بژین.
زەلامێن ل سەر خۆ زاڵ
ل دویڤ پیرۆزیێ کەفتن رامانا پێشڤەبرنا ل سەر خۆ ڕاگرتنێ دگەهینیت. ئافرەت ژی، بێگومان پێدڤی ب ل سەر خۆ ڕاگرتنێ هەنە (تیتۆس ٢: ٣-٥). بەلێ یاکو خودێ ژ سەرۆکێن خێزانان و شڤانێن کەنیسەیێ پێشبینی دکەت، چاندنا ل سەر خۆ ڕاگرتنێ گەلەك بۆ زەلامێن گەنج یا گرنگە (١ تیموتاوس ٣: ٢، تیتۆس ١: ٨). حەزا خودێ ژی ئەوە كو هوین د پیرۆز بن، ئانكو خۆ ژ دەهمەنپیسیێ بدەنە پاش. بلا هەر ئێك ژ هەوە بزانیت كا دێ چەوا ل سەر لەشێ خۆ زاڵ بیت و د پیرۆزی و سەربلندیێ دا ژیت (١ سالۆنیکی ٤: ٣-٤). ئەگەر مە بڤێت رەفتارا مە ژ هەژی قورتالکەرێ مە بیت، پێدڤیە ئەم فێر ببین چەوا ل سەر هێز و بزاڤێن نەپیرۆز و بێ رۆمەت د ناخێ خۆ دا زاڵ ببین.
هەروەسا نە بتنێ ل گەل بەدەنێن خۆ، بەلکو ل گەل دەم و مەزاختن و سەرنجا خۆ ژی. گەشەکرن د پیرۆزیێ دا ب شێوازەکێ رێخستی دێ رامانا نەخێر دەت (گەلەك جاران بۆ تشتێن باش ژی). “هەمی رەنجێ بكێشن دا هوین ل سەر باوەریا خۆ، چاكیێ زێدە بكەن و ل سەر چاكیێ زانینێ و ل سەر زانینێ لخۆڕاگرتنێ و ل سەر لخۆڕاگرتنێ خۆڕاگرتنێ و ل سەر خۆڕاگرتنێ . . .” (٢ پەترۆس ١: ٥-٦). ئەرێ یا پێدڤیە ل کیرێ د ل سەر خۆ ڕاگرتنێ گەشە بکەی؟ ئەرێ چ تشت بۆ تە ب زەحمەتن بێژیێ نەخێر، هەتا ل وی دەمێ کو پێدڤیە تۆ ئەوێ چەندێ بکەی؟
زەلامێن نیازپاك
هەروەسا زەلامێن خودێ ب نیازپاکی ل دویڤ خودێ دچن. “شانازیا مە ئەڤەیە: وژدانا مە شاهدەییێ ددەت كو رەفتارا مە د جیهانێ دا، ب تایبەت دەربارەی هەوە، ب سادەیی و نیازپاكیەكا خودایی بوو” (٢ کۆرنتۆس ١: ١٢). نیازپاکی ئازادبوونە ژ سەروبەرەکێ نەراست یان ژی دوورویاتیێ. زەلامێ نیازپاك ب نهێنی ژی ڤە هەمان تشتە وەکو ئەو ل هەر جهەکێ دی. رەفتارا وی نە بزاڤەکا پلانکریە داکو نەتێگەهشتنێن وی بنخێڤیت یان ژی قەرەبوو بکەت. ئەو فێقیێ سرۆشتی و رێكخستیە (نەتەمامترینە) ژ گیانەکێ پڕی پیرۆزێ و ساخلەمی.
شێرەتا پاولۆسی بۆ خزمەتکاران ل سەر رەفتارا مە هەمیان باش دهێتە سەپاندن: “گەلی بەنیان، د هەمی تشتان دا گوهداریا خودانێن خۆ یێن ڤێ جیهانێ بكەن، نە ب وێ خزمەتێ یا ل بەر چاڤان دهێتە كرن، ب تنێ بۆ رازیكرنا مرۆڤان، لێ ب دلساخی و ترسا خودانی گوهداریێ بكەن” (کولۆسی ٣: ٢٢). ئەڤ جۆرێ زەلامی ناژیت و کار بکەت داکو ب رێکەکا تایبەت بهێتە دیتن، بەلێ دژیت و کار دکەت ب وێ زانینا کو ئەو هەردەم ژ لایێ خودێڤە دهێتە دیتن. ئەو ژ خودێ دترسیت پتر ژ وێ چەندێ کو ژ نەقەبویلکرن و رەتکرنا خەلکی بترسیت. ئەڤجا ئەوێ کو وی باش دنیاسن، ئەوێن د مالا وی دا، ئەوێن د کەنیسەیا وی دا. ئەوێن کو ل گەل وان ب شەڤ و رۆژ ل نڤێسینگەهێ کار دکەت، دزانن کو ئەو ئەو زەلامە یێ کو خۆ دیار دکەت ئەوە. دووبارە ئەو نەیێ تەمامە، بەلێ یێ رێکخستی و راستگۆ و دەروونبچویکە.
زەلامێن کو ئاشتیێ بەلاڤ دکەن
شێوازەکێ دی یێ دژە کەلتۆری ل ناڤ زەلامێن خودێترس دا ئەرکێ وانە داکو ل دویڤ ئاشتیێ بچن و بپارێزن. تایبەتمەندی ب شێوازەکێ نەرێنی دبێژن: پێدڤی ناکەت زەلامەك یێ “شەڕفرۆش” بیت (١ تیموتاوس ٣: ٣). پەیاما ئاشکەرا ب شێوازەکێ سادە نە راگرتنا گەنگەشێن بچویکە، بەلکو ل بزاڤکرنەك و پاراستنەکا ئاشتیا روومەتا خودێ یە. وەکو پاولۆس ل جهەکێ دیتر دبێژیت، “ئەڤجا دا بزاڤێ بۆ وان تشتان بكەین یێن ئاشتی و ئاڤاكرنا هەڤپشك ژێ چێدبن” (رۆما ١٤: ١٩). یان ژی ٢ کورنتۆس ١٣: ١١: خۆ راستڤە كەن، ئێكودوو هان بدەن، هەڤهزر بن، ب ئاشتیێ بژین”. ئەرێ د کیژ پەیوەندیان دا پتریا هەوە تووشی ئەڤان تشتێن مال دبن؟
د سەقایێ جەمسەری و دژەکیێ کو ئەم تێدا دژین، بەلاڤکرنا ئاشتیێ دێ پتر ژ هەر جارەکێ زەلامێن خودێ ژێکڤە کەت. ئەو کەسە ئەو زەلامن یێن کو تامێ ژ سۆزێ وەردگرن، “خوزیكێن ئاشتیخوازان، چنكو دێ بێژنە وان كوڕێن خودێ” (مەتتا ٥: ٩). ئەڤە ئەو زەلامن یێن کو ب خێرخوازانە و بهێنفرەهی نەرازی دبن، یێن کو دەستپێشخەریێ د دانوستاندنێن تایبەتێن ب زەحمەت دا وەردگرن، یێن کو د بزاڤا ئاشتیێ دا د خۆڕاگرن ل وی دەمێ یێن دی دەستان دداهێلن و دویر دچن. ئەو د لەزگینن د دانپێدان و لێبوورینێ دا دەمێ گونەهان دکەن، هەروەسا د لەزگینترن د لێبوورین و زڤرینێ دا دەمێ گونەهـ ب دژی وان دهێتە کرن. ئەو دزانن کو ئاشتی نە یا ئەرزان و ب ساناهی یان ژی سەرڤەسەرڤەیە، بەلکو یا ب بها و ب زەحمەت بدەستڤە دهێت و کویر و حنێرانەیە. هەروەسا هندی ئەو ل سەر ملێن وان بیت، ئەو بزاڤێ بۆ دکەن (رۆما ١٢: ١٨).
زەلامێن مالا خۆ
بەری زەلامەك بشێت کەنیسەیێ برێڤە ببەت، “پێدڤیە ئەو ب باشی رێڤەبەریا مالا خۆ بكەت” (١ تیموتاوس ٣: ٤). ئەرێ ئەو دێ چەوا شێت شڤانیا دەرزنێن کەرێ پەزی (یان سەدەهان) کەت ئەگەر ئەو نەشێت شڤانیا کێمەکان د مالا خۆ ب خۆ دا بکە؟ دووبارە هەرچەوا بیت ئەڤ دلخوازیە نەبتنێ بۆ زەلامێن خودان ئارەزوونە بۆ خزمەتێ، بەلکو بۆ هەر زەلامەکیە کو بۆ پێگەهشتنێ خودان ئارەزوو بیت. هەر تشتەکێ زەلامێ خودێترس د جیهانێ دا ئەو بیت یان ئەنجام بدەت ژ وێ چەندێ دەست پێدکەت و دهێت کا چەوا ئەو ل مال حەزژێکرنێ دکەت. ئەرێ ئەو ئەز ژ هەڤژینا خۆ دکەت وەکو مەسیحی حەز ژ کەنیسەیێ کری (ئەفەسوس ٥: ٢٥)؟ ئەرێ ئەو ب وێ زارۆکێن خۆ فێر دکەت یێن پێدڤیە وەسا بن (پەندێن سلێمانی ٢٢: ٦)، بێی کو ئەوان بئازرینیت داکو توڕە ببن (ئەفەسوس ٦: ٤)، ب رۆمەت سەرەدەریێ ل گەل دکەت (١ تیموتاوس ٣: ٤)؟
ئەڤ زەلامێ خودێترس یێ ب مێهڤانداریە ژی (١ تیموتاوس ٣: ٢). ئانکو ئەو نەبتنێ باش چاڤێن خۆ ددەتە وان یێن ل مال وی، بەلکو بخێرهاتنا یێن ژی بۆ مالا خۆ دکەت. مال بۆ وی نە جهەکە بتنێ بۆ بهێنڤەدانێ و پالدانێ، بەلێ بۆ خزمەتکرنا پاشایەتیا خودێیە، ل دەستپێکێ بەرامبەر وان مالێن خودان باوەری (رۆما ١٢: ١٣)، بەلێ بەرامبەر وان ژی یێن کو دێ باوەریێ ئینن (عیبرانی ١٣: ٢).
ئەڤ چەندە هەمی بۆ زەلامێن زگۆرد ژی یا گونجاییە. بەراهیا هەر تشتەکی، ئەگەر ل دویماهیکێ تە هەڤژینی پێك ئینا و زارۆك هەبوون. تونوکە یێ دبیە ئەو زەلامێ دێ پاشی بیێ. هەڤژینی تە ب شەڤەکێ ناکەتە زەلامەکێ جیاواز، بەلێ ل نێزیك ئەو دێ بۆ تە ئاشکرا کەت کا تۆ چ جۆرە زەلامەکی. هەتا ئەگەر تۆ چ جارا ژی هەڤژینیێ پێك نەئینی، هێشتا دلێ یا کو پێدڤیە دهێتە سەپاندن. ئەرێ تو ئەو زەلامەی یێ کو خەما پێدڤیاتیێن یێن دی ژی، یێن هەڤالێ ژوورێ و جیران و مرۆڤێن خۆ و گەنج و پیرێن کەنیسەیا خۆ دخۆی؟ زگۆردی مە ژ بابینی و براینیا گیانی بێ بەهر ناکەت. ئەگەر هات و تشتەك روی دا، دبیت مە هەمیان پتر دەرفەت بۆ کەسێن پێدڤی هەبیت.
زەلامێن چاکیێ دکەن
هەتا رادەیەکی، دبیت ئەڤ ئاراستەیێ دویماهیکێ هاریکاریا مە بکەت یێن دی پێگڤە گرێ دەین. ئەرێ ئەم چەوا نموونەیەکێ ل گەل رەفتارا خۆ ددانین؟ ئەرێ خودێ چ ژ مە دڤێت؟ ل دویماهیکێ زەلامێ خودێ بەرگریێ ژ کرنا چاکیێ دکەت. یاکو پاولۆس دبێژیتە دەولەمەندان ل سەر مە هەمیان دهێتە چەسپاندن: “وان راسپێرە كو باشیێ بكەن، ب كریارێن باش د دەولەمەند بن” (١ تیموتاوس ٦: ١٨). هەروەسا نەبتنێ یێن ب کارێن چاك دەولەمەند، ئەنجامدانا گەلەك کارێن چاك، بەلێ یێن “دلگەرم بۆ كریارێن باش” (تیتۆس ٢: ١٤). چاکیا کەسێن دی، ب تایبەتی چاکیا ناڤخوییا کەسێن دی، چاکیا زانینێ و دلخۆشیێ ب عیسای، دلخوازیەکە کو ئەڤ زەلامە هەر رۆژ بەرهەم دئینن. ئەو دلخوازیا هەمی دلخوازیێن وانایە.
ئەڤ زەلامە دزانن کو هەروەکو خودێ ئەو بەری بنیاتێ جیهانێ هەلبژارتین (ئەفەسوس ١: ٤)، ئەوی کارێن چاك ژی بۆ وان ئامادە کرینە داکو ئەنجام بدەن (ئەفەسوس ٢: ١٠). ئەو ب هزارەها سالان بەری ژ دایك ببن دزانن، خودێ چاکی بۆ وان دانایە داکو ئەو ئەنجام بدەن، هەروەسا نەبتنێ د ماوێ ژیانا وان دا، بەلکو ئەڤرۆ و سوباهی و سێشەمبیا بهێت ژی. هەروەسا ئەو هزر ناکەن کو چاکی ئەو ب خۆ دێ روی دەت،
بەلکو ئەو هزرکرنەکا باش ددەنە ئەڤێ چەندێ کا دێ چەوا ئەو چاکیە روی دەت (تیتۆس ٣: ٨، هەروەسا بنێرە ٣: ١٤).
زەلامەکێ تو رۆژەکێ ژ رۆژان ئەو
دبیت باشترین رێك کو پێ بزانین ئەم چ جۆرە زەلامەکین ئەوە کو بزانین رۆژەکێ ژ رۆژان ئەم چ جۆرە زەلامەك بووین. ئەرێ نیاسینا مەسیحی تو چەند گوهارتیە؟
پاولۆس گەلەك جاران پەیڤا رەفتار د ١ تیموتاوس ٤: ١٢ دا بکار نائینیت، بەلکو دەمێ ئەو بکار دئینیت، ئەو وەسفا خۆ دکەت کا ئەو کی بوو و چەوا دژیا بەری کەرەم وی بکەتە کەسەکێ نوی: “هەوە ل سەر ژیانا من یا بەرێ د ئایینێ جوهیاتیێ دا یا بهیستی، من جڤاكا گازیكریێن خودێ گەلەك زێدە تەنگاڤ دكر و بزاڤ دكر وێ وێران بكەم” (گالاتیا ١: ١٣). یان ژی ئەو وەسف دکەت کا رۆژەکێ ژ رۆژان ئەم کی بووین: “هوین هاتینە فێركرن كو ژ لایێ رەفتارا هەوە یا بەرێ ڤە، مرۆڤێ كەڤن ژ بەر خۆ بكەن، ئەوێ ب حەزێن خاپینۆك گەنی دبیت” (ئەفەسوس ٤: ٢٢، هەروەسا بنێرە ٢: ٣). ئەڤجا چەوا رەفتارا تە یا ژیانێ یا نوکە، دەم و سەرنج و مەزاختنا تە، ل گەل رەفتارا تە یا ژیانێ یا بەرێ دگونجیت؟ هەروەسا ئەگەر تو ب گەنجتر ژ گەلەکان هاتیبە د باوەریێ دا، ئەرێ ژیانا تە یا نوکە چەوا ل گەل ژیانا تە یا دویر ژ مەسیحی ژیای دگونجیت؟
تو کی بووی، و تو نوکە کی، بەرپرسیارەتیا پەتروسی یا باشە ل گەل ب دویماهیك بینین:
د ماوێ دەربەدەریا خۆ دا رەفتارێ ل گەل ترسێ بکەن، بزانین کو هوین رەهینێن وان رێکێن بێمفانە یێن کو بۆ هەوە ژ بەر بەرەبابێن هەرو ماین، نە ب وان تشتێن کو نەمینن مینا زیڤ یان ژی زێری، بەلکو ب خوینا بهادارا مەسیحی. (١ پەتروس ١: ١٧- ١٩)
رەفتارێ ل گەل ترسا خودێ یا ساخلەم و پێباوەر و دلخۆشکەر بکە. هوسا رەفتارێ بکە هەروەکو مەسیحی تو ژ بێمفاتیا جیهانی رزگار کری. هوسا رەفتارێ بکە هەروەکو ژیانا تە ب خوینا ئەسمانی یا هاتیە کڕین. هوسا رەفتارێ بکە وەکو زەلامەکێ ژ ئالیێ خودێڤە هاتیە هەلبژارتن و قورتالکرن و هنارتن.
